Marina’nın, sevgilisi Ulay ile sergiledikleri “Çin Seddi’nin bir ucundan başlayarak birbirlerine yürüme, dar bir kapı girişinde çırılçıplak durma, Marina’ya yanlışsız gerilmiş bir yayı Ulay’ın tutması” üzere performanslar, sanat tarihine ismini yazdırmıştı.
Sanatçının tek başına ve Ulay ile yaptığı, yıllar geçse de bugün bile unutulmayan birbirinden farklı performansları sizin için derledik.
Performans sanatı, sanatkarın vücuduyla yerde iz bırakmasıdır.
Sanat biçimlerinden biri olan performans, sanatçıyı mekân ve zaman vasıtasıyla iştirakçilerle buluşturan bir tecrübedir.
Tiyatro, sinema, edebiyat, fotoğraf, heykel, sinema, görüntü, ses, dijital medya vb. sanatları da içinde barındıran performans; vücut, yer ve vakit üçgeninde hareketli yahut hareketsiz bir şekilde gezinir.
Abramović’in, dehşet vericiliğiyle hafızalara kazınan performansı: Rhythm-0
Marina Abramović’in en bilindik performansı Rhytm-0’da sanatçı saatlerce pasif bir vaziyette duracaktı. Masanın üzerinde, kendinin bir obje olduğunu ve orada duran tüy, çiçek, makas, bıçak ve neşterin de içinde bulunduğu 72 nesneyi üzerinde istedikleri halde kullanabileceklerini yazan bir kağıt duruyordu.
Toplamda 6 saat süren bu şovun birinci 2 saatinde iştirakçiler sanatçıyı izlediler, öptüler ve soymaya başladılar. Bir müddet sonra kesici aletlerle bir yerlerini kesmeye ve yakmaya başladılar, boğazına gül soktular ve taciz ettiler. Performansın sonlarına hakikat iştirakçilerden biri, Marina’nın başına bir silah bile dayadı. Bir oburunun müdahalesiyle arbede çıkınca şovun bitirilmesine karar verildi.
Sanatçı bu performansıyla; bir insanın pasif kalmasının öbür insanın davranışlarını nasıl değiştirdiğini, hangi evreden sonra güç kullanmaya başlayacağını, reaksiyonun ve tepkisizliğin güç kullanımına tesirini, hayvani içgüdülerin ne vakit ortaya çıkacağını göstermek istemişti. Bu isteğini akıllardan çıkmayacak bir performansla sergilemeyi başardı.
Marina’ya hakikat gerilmiş, her an yaydan fırlama ihtimali olan bir okun ucunda geçen dakikalar: Rest Energy
Marina ve onun performans sanatkarı sevgilisi Ulay’ın unutulmayacak yapıtlarından biri de elbet “Rest Energy”. Dümdüz bir oda, bir bayan, bir erkek, bayanın kalbine yanlışsız gerilmiş bir ok.
İzleyicilere nefeslerini tutturan bu etkileyici performans, basitçe “tek bir kelam ya da tek bir hareket, sevdiğinin kalbine ok saplayabilir”in tasviriydi.
12 gün boyunca yemek yemeden, tuvalete gitmeden, konuşmadan yaşadı: House with the Ocean View
Halka açık sergilenen House with the Ocean View performansında Abramović; 12 gün boyunca 3 odada yemek yemeden, konuşmadan ve tuvalete gitmeden hayatını sürdürdü.
Sanatçı, mahremiyet telaşı olmadan izleyicilerin gözü önünde ömrünü sürdürdü. Böylelikle seyirciler bir insanın özel hayatını “yanlış bir şey yapıyormuş” hissine kapılmadan izleyebilmeyi deneyimlemişlerdi. Bu performans, insani dürtülerle yüzleşmenin en düzgün örneklerinden biri oldu.
Katliama reaksiyon göstermek için 4 gün boyunca bodrum katında hayvan leşleri içinde oturdu: Balkan Baroque
Marina’nın Balkan Savaşı başta olmak üzere tüm savaşları lanetlemek için sergilediği bu performansta bir bodrum katında kanlı hayvan kemiklerinin üstünde oturarak onları 4 gün boyunca etlerden ayırmaya çalıştı.
Bodrum katı bir müddet sonra düzgünce ısınmaya ve kokmaya başladı. İnsanı içinde barındıramayacak şartların içindeki Marina 4 günü tamamladı.
Dar bir kapıda çırılçıplak durarak seyircileri test ettiler: Imponderabilia
Sanat merkezinde gerçekleşen bu performansta Marina ve Ulay, içerideki kapının eşiğinde çıplak ve birbirlerine dönük bir halde hareketsiz durdular. İçeri girmek ya da dışarı çıkmak isteyen ziyaretçiler bu kapıdan geçmek zorundaydı.
Performansın açıklamasını “Ulay ve Marina’nın tanışmalarının birbirlerinin ömürlerinde oluşturduğu bir eşik olup olmadığı” formunda yaptılar.
Çin Seddi’nin bir ucunda Ulay, bir ucunda Marina birbirlerine hakikat yürüdüler: The Lovers
“The Lovers” performansı için günde çabucak hemen 20 km, 90 gün boyunca birbirlerine gerçek yürüdüler. Aslında bu performansı tasarlarken birbirleriyle ortada buluştuklarında evleneceklerdi fakat yapıtı sergilemek için 5 yıl boyunca bürokrasi müsaadesi almaya çalıştılar ve müsaade aldıklarında evlenme fikrinden vazgeçmişlerdi bile.
Yine de sergilemekten vazgeçmediler lakin sonu çok farklıydı. Ortada buluştuklarında ayrılacaklardı. “Ayrılık kavuşması”nı yaptılar ve böylelikle münasebetlerini bitirdiler.
Marina ve Ulay, 22 yıl sonra tekrar birlikte: The Artist is Present
Aslında The Artist is Present performansı Abramović’in tek başına sergilediği bir şovdu. Sanatçı; her gün 8 saat olmak üzere toplamda 750 saat bir masada oturup 5 dakikada bir değişen iştirakçilerle hiç temasta bulunmadan ve konuşmadan yalnızca bakışıyordu.
Marina kendi kelamlarıyla, tüm bunlar olurken fizikî dünyadan uzaklaşma ve beyin göçünü deneyimlemeye çalışırken kendi fikirleri içinde boğulduğunu söylemişti. Hatta performansı sırasında sık sık gözleri dolmuştu.
Ulay, sürpriz bir formda şova dahil olarak Marina’nın karşısına oturdu ve herkes pür dikkat onları izlemeye başladı. Marina temas etmeme kuralını bozarak Ulay’ın ellerini tuttu. Birbirlerine bakarken gözyaşlarını tutamayan sanatçıların unutulmaz performansları ortasında yerini aldı.
- Kaynaklar: The Collector, Sakıp Sabancı Müzesi, Gaia Mecmua, Kooplog, The Guardian
Kaynak: Webtekno