Aşılama Antarktika’ya kadar uzandı lakin olaylar hala yüksek… Şili’de neler oluyor?

Şili, bir yandan dünyada koronavirüsten en çok etkilenen ülkeler ortasında, bir yandan da virüse karşı aşılama oranlarında birinci sıralarda yer alıyor. Birinci basamakta aşılanan sağlık çalışanları için Pfizer/BioNTech akabinde da Sinovac aşısının kullanıldığı Şili’nin yaklaşık 19 milyonluk nüfusunun yüzde 37,4’ü birinci doz aşıyı, yüzde 22,2’si ise ikinci doz aşıyı oldu.

Şili, bu sayılarla en yüksek aşılama oranlarına sahip ülkeler olan İsrail, Birleşik Arap Emirlikleri’nin çabucak ardında yer alıyor. Hükümet ise haziran ayına kadar halkın yüzde 80’inin aşılanacağını söylüyor.

LATİN AMERİKA’DA DURUM NASIL?

Latin Amerika dünya nüfusunun yalnızca yüzde 8’ine sahip, lakin koronavirüs ölümlerinin yaklaşık üçte biri bu coğrafyada yaşandı. Bölge ülkelerindeki aşılama çalışmaları da birden fazla yerde sonlu materyal ve siyasi tartışmalar sebebiyle çok yavaş ilerliyor.

Örneğin Brezilya’da nüfusun yaklaşık yüzde 9,1’i birinci dozları aldı. Sağlık yetkilileri yeni ve daha bulaşıcı varyantların da yayılmasıyla aşının çok daha az yardımcı olduğunu ve varyantların rekor sayıda insanı öldürdüğünü açıkladılar. Peru ve Venezuela’da ise iç krizler aşı tedarik görüşmelerini geciktirdi.

Pekala Şili komşularına kıyasla nasıl bu kadar başarılı bir performans sergiledi?

ŞİLİ NASIL BU KADAR SÜRATLİ İLERLEDİ?

Her şeyden evvel şunu söylemek gerek: Aşılara kuşkuyla yaklaşanların oranının yüksek olduğu birçok ülkenin tersine, Şili’de vatandaşlar aşılanmaya karşı daha istekli. Ülkede günlük aşılanan kişi sayısının ortalaması nüfusun yüzde 1,1’ine tekabül ediyor.

Dahası Şili’nin elinde çok fazla aşı var. Sinovac ile anlaşılan 14 milyon dozun 10 milyon dozunu, Pfizer ile anlaştığı 10 milyon dozun yaklaşık 700 bin dozunu ve Johnson&Johnson ile anlaştığı 4 milyon dozu alan Şili, haziran itibariyle nüfusunun yüzde 80’ini aşılamayı planlıyor. Sağlık yetkilileri ise 15 milyonu aşılayarak sürü bağışıklığının elde edilebileceğini söylüyor. Pekala Şili bu kadar aşıya nasıl sahip oldu?

Santiago hükümeti, erken devirde BioNTech, AstraZeneca ve Johnson&Johnson da dahil olmak üzere çok sayıda aşı firmasıyla müzakere edip, aşı sipariş etti. Hatta yetkililer risk aldı ve şimdi aşıların aktifliği onaylanmadan satın alma süreçlerini gerçekleştirdi.

Aşıya ulaşımında Çinli Sinovac şirketi de kıymetli bir rol oynuyor. Şirketin, Şili Papalık Katolik Üniversitesi ile birlikte bir test çalışması yürütmesi, Şili’ye CoronaVac aşısına ayrıcalıklı erişim hakkı tanıyor. Bu ayrıcalık yalnızca bölgesel seviyede değil, dünyada da aşılanma oranlarında Şili’yi ön plana çıkarıyor. Batı ülkelerinin başlangıçta kuşkuyla yaklaştığı Sinovac’ın Şili’deki performansı bu aşıya yönelik önyargının aşılmasında da tesirli oldu.

OLAY ORANLARI HALA YÜKSEK

Aşılama suratı ve aşılanan şahısların oranı yüksek olmasına karşın hadiselerde hala artış var. Hatta 2020 yılının haziran ayında görülen tepe sayılar son günlerde yine ortaya çıktı. Bu da akıllarda bir soruya sebep oluyor: Aşılar beklentileri karşılamıyor mu? 

Bu soru karşısında uzmanlar, ‘aşıların tesirli olduğu, lakin enfeksiyonları azaltmak konusunda bir günde sihir gerçekleştiremeyeceği’ konusunda hemfikir. Aşılar üç haftalık aralıklarla iki doz halinde uygulanıyor ve yüksek bağışıklık ikinci dozun üzerinden ikinci hafta geçtikten sonra ortaya çıkıyor. Hasebiyle Şili, nüfusunun çeyreğinden fazlasını aşılamış olsa da ikinci dozu alanların daha az olduğu düşünüldüğünde olayların bir mühlet daha yüksek olması çok olağan. Tıpkı vakitte uzmanlar, virüsün daha bulaşıcı varyantlarının, toplumsal aranın ve artan hareketliliğin olaylarda artışa sebep olduğunu söylüyor. Özetle aşılama konusundaki muvaffakiyet kıssasına karşın aşının suratı, virüsün suratına yetişmekte zorlanıyor.

AŞI KAMPANYALARINDA DENEYİMLİ

Şili Sağlık Bakanı Enrique Paris, ülkenin sağlık sisteminin büyük aşı kampanyaları kelam konusu olduğunda deneyimli olduğunu söyledi. Uzun yıllardır güçlü bir ulusal aşı planı hazırlandığını belirten Paris, “Şili’de herkes aşılarını kaydettiriyor. Böylelikle yanlışsız istatistikleri tutabiliyoruz” dedi. Paris, aşı kampanyalarını tesirli bir biçimde yürütmelerini sağlayan altyapıyı ve tecrübelerini koronavirüs aşılamasında da kullandıklarını söz etti.

AŞI BAŞARISINA KARŞIN KISITLAMALAR DEVAM EDİYOR

Dünyanın en süratli aşılamalarından birini ortaya koysa da Şili’de hala koronavirüs hadiseleri çok yüksek. Bu hadise oranlarını azaltmak için hükümet sıkı karantinalar uyguluyor. Nisan ayı itibariyle de ülkeye giriş ve çıkışlar Şili vatandaşlarına dahi kapanmış bulunmakta. 

ELEKTİF AMELİYATLAR ASKIYA ALINDI

Ülkede hadiselerin artmasıyla birlikte hastanelerde yaşanan yoğunluğu azaltmak için elektif ameliyatlar askıya alındı. Bu askıya almanın sebebi hastanelerde yatışın büyük bir kısmının ameliyatlı hastalardan oluşması. Yetkililer, önümüzdeki birkaç hafta içinde gerçekleşmesi beklenen talep artışını ise münasebet olarak sundu. Tedbir kapsamında, gecikmesi önemli sağlık riski taşıyan ameliyatlar hariç tutuldu.

SEÇİMLER ERTELENDİ

Şili Cumhurbaşkanı Sebastian Pinera yaptığı açıklamada koronavirüs olaylarındaki artışla birlikte Nisan ayında yapılacak seçimlerin bir günden iki güne çıkarılacağını duyurmuştu. Şili’de durum ciddiyetini korurken Pinera, yapılacak seçimleri altı hafta daha erteledi. Yaptığı açıklamada halkın sıhhatini muhafazanın öncelik olduğunu ve mevcut koşulların oylama için müsait olmadığını söyledi.

Şili, 16 Mart tarihi itibariyle koronavirüse karşı en az bir doz alan 5 milyon bireye ulaştı. Hükümetin resmi gayesi ise bu sayıya 30 Mart’ta ulaşmaktı. Yani belirlenen müddetten çok daha evvel bu amaca ulaşıldı. Ülkeyi kısıtlamaya zorlayan olaylardaki artışa karşın, aşılama sürecinin ilerlemesi büyük umut verdi.

AŞI ANTARKTİKA’YA KADAR ULAŞTI

Antarktika, koronavirüs salgınını bildiren son kıta oldu. Şili’nin süratli aşılama programı ise Antarktika’nın buzlu kıyılarına kadar ulaştı. Şili hükümetinin Antarktika’da konumlandırdığı üste çalışan 48 kişi CoronaVac ile aşılandı. Üslerde bulunan işçiye sağlık hizmeti veren yetkili ise hiç kimsede önemli bir yan tesirin bulunmadığını vurguladı. Şili kıtalararası aşılama programıyla dünyada birçok ülkenin önüne geçti. Lakin ülke çapındaki bulaşıcılıktaki artış, hastanelerde neredeyse yığılmalara sebep oldu ve yeni kısıtlamalara yol açtı.

‘MARKETLER BİLE KAPALI OLACAK’

Yaklaşık 10 yıldır Şili’de yaşayan ve bir restoran işleten Onur Erdemir, pandeminin tesirleri hakkında bizi bilgilendirdi. Şili’de aşılama çok süratli ilerliyor lakin olay sayıları da hala çok yüksek. Bunun sebebini Erdemir’e sorduk.

Şili’de hastanelerde doluluk oranının yüzde doksana yakın olduğunu belirten Erdemir, “29 Mart itibariyle 15 gün sürecek bir karantinaya girdik ve öteki karantinaların tersine marketler bile kapalı olacak” dedi ve ekledi:

“Yaz tatili dönüşü olduğu için hadise sayıları bu derece yüksek. Havaların ısınmasıyla beşerler biraz gevşedi ve kurallara uymamaya başladılar. Mart ayının birinci haftası okullar da açıldı, bu da olay sayılarını etkiledi.”

Erdemir, bu periyotta devletin yaptığı uygulamaları ise şöyle özetledi:

• Devlet vatandaşlara kira ve besin yardımı yapıyor.
• Faturalarını ödeyemeyenler için rastgele bir yaptırım uygulanmıyor, hatta elektrik ve suları kesmek bu devirde yasak.
• Devlet pandemi periyodunda bayanlara özel bir yasa çıkarmaya hazırlanıyor. Buna nazaran her bayana 200 bin peso yardımda bulunulacak.
• Tatil devrinde vatandaşlara yalnızca bir hak tanınıyor. Nereye gidilecekse, kaç kişi gidilecekse bu devlete bildiriliyor ve bir dönemde ikinci tatil talihi bulunmuyor.
• Nisan ayına kadar yurtdışından gelen herkese 10 gün karantina uygulanıyor ve kişi karantinada kaldığı sürece tüm masraflarını da kendi karşılıyordu. Lakin açıklanan yeni karantina kuralları ile ülkeye giriş ve çıkışlar bir ay müddetle kapatıldı. 

Kaynak: Hürriyet