Dünyada salgından en makûs halde etkilenen ülkelerin başında Brezilya geliyor. Nüfusu 210 milyonu aşan ülke, ABD’nin akabinde Covid-19 nedeniyle en çok ölümlerin yaşandığı ikinci ülke pozisyonunda. Bilhassa son haftalarda hem ağır bakım ünitelerindeki doluluk hem de ülkenin Amazonas eyaletinde ortaya çıkan Covid-19’un daha bulaşıcı tipi P1 varyantının yayılması, ülkenin sağlık sistemine darbe vurmuş durumda.
Birçok bölgede sağlık sistemi çökme basamağına geldi ve hasta sayısı hastanelerin kapasitelerini zorluyor. Hayatını kaybedenlerin sayısı da her gün önemli formda artıyor. Brezilya Sağlık Bakanlığı’nın paylaştığı bilgilere nazaran, hastalık sonucu yalnızca mart ayında 66 bin 570 kişi ömrünü yitirdi. Korkutucu olansa bu sayının şubat ayında hayatını kaybedenlerin iki katından fazla olması…
Nisan ayında da işler pek güzel gitmiyor. Bakanlığın açıkladığı datalara nazaran yalnızca 7 Nisan’da Covid-19 salgınından dolayı 4 bin 249 kişi hayatını kaybetti. Bu sayı, ülkede salgında bugüne kadar açıklanan en büyük günlük can kaybı oldu. Our World in Veri’nin paylaştığı bilgilere nazaran ülkede salgın yüzünden hayatını kaybedenlerin sayısı 380 bini geçmiş durumda. Bir öteki kıymetli ayrıntı da mart ayında ağır bakımdaki tüm hastaların yarısından fazlasının 40 yaşında ya da daha genç olması…
Brezilya’yı tesiri altına alan P1 varyantı ülkemiz için de tehdit oluşturuyor. En son açıklanan bilgilere nazaran Türkiye’de 9 vilayette toplam 166 bireyde Brezilya varyantı görüldü.
Pekala Brezilya varyantının başka mutasyonlardan ayıran ne üzere özelliği var, aşıların bu varyant üzerindeki tesiri nedir?
Enfeksiyon hastalıkları uzmanı Prof. Dr. Alper Şener ve virolog Doç. Dr. Mehmet Özkan Timurkan hurriyet.com.tr’ye anlattı.
BREZİLYA VARYANTININ BELİRTİLERİ NELER?
Alper Şener’e nazaran semptom ve bulgular açısından Brezilya varyantının, İngiltere ve Güney Afrika varyantından bir farkı yok. En azından şimdilik makalelere bu bahiste bir şey yansımadığını söylüyor ve başka varyantlardaki üzere dizi tahlili ve doğrulamayla teşhis konulduğunu, yani farkında olmadan P1 varyantlı korona enfeksiyonu geçirebileceğimizi vurguluyor.
“İngiltere, Brezilya ve Güney Afrika varyantlarında virüs saçılımı daha uzun sürüyor. Öbür tiplerde çoğunlukla 14 günde PCR negatifleşirken, bunlar 28 güne kadar uzayabiliyor. Bir öbür en değerli öge ise bu varyantların daha evvel enfeksiyon geçirenlerde yahut aşı olanlarda yine enfeksiyon oluşturma kapasitelerinin olması.”
BREZİLYA VARYANTININ BULAŞ SURATI NEDİR?
Brezilya Sağlık Enstitüsü Fiocruz, ülkenin sağlık servisinin çökme noktasında olduğunu, hastanelerin ağır bakım servislerinde yer kalmadığını ve bu etaba gelinmesinde P1 varyantının çok faal olduğunu duyurdu. Fiocruz’dan yapılan açıklamaya nazaran ülkedeki 27 eyaletin ikisi hariç tüm eyaletlerde Covid-19 servisleri yüzde 80 kapasiteyi aşmış durumda denildi. Bilhassa Rio Grande do Sul eyaletinde ağır bakımda hiç yer kalmadığı vurgulandı. Pekala bu varyant daha mı süratli bulaşıyor?
Mehmet Özkan Timurkan, şu an herkesçe bilinen İngiltere, Güney Afrika ve Brezilya mutasyonlarının bulaşma suratının salgında birinci bulunan Wuhan suşuna nazaran daha fazla olduğunu vurguluyor. Yalnız Brezilya ve Güney Afrika varyantlarında bulunan ‘E484K’ mutasyonunun, hastalığın şiddetini arttırmada çok değerli etken olduğunun da altını çiziyor.
“E484K mutasyonu virüsün antikorlardan kaçma gücünü gösterdiğine dair yapılan çok fazla çalışma var. İngiliz varyantında olmayan fakat Güney Afrika ve Brezilya varyantlarında olan bu mutasyon virüsün organizmada daha rahat hareket etmesine ve şiddetli hastalık oluşturmasına sebep oluyor. Münasebetiyle Brezilya ve Güney Afrika mutasyonu hem daha kolay bulaşan hem de şiddetli hastalık oluşturan bir varyant olduğu yapılan çalışmalarda bildirilmiş durumda.”
BREZİLYA VARYANTI DA MUTASYONA UĞRADI, BUNUN NEDENİ NEDİR?
Brezilya’da geçtiğimiz hafta P1 mutasyonun enfekte etmek için kullandığı başak proteininde değişiklikler keşfedildiği duyuruldu. Reuters’ın haberine nazaran bilim insanları, bu değişikliklerin virüsü, aşılara karşı daha dirençli hale getirebileceğini belirtiyor. Araştırma takımında yer alan Felipe Naveca, “Bu durumun, virüsün antikorların yansısından kaçmak için yarattığı diğer bir kaçış sistemi olduğuna inanıyoruz.” diye açıkladı. Daha evvel de P1 varyantının özgün koronavirüsten 2,5 kat daha bulaşıcı olduğunu söylemişti. Pekala bu durumu nasıl yorumlamak gerekiyor?
Prof. Dr. Alper Şener
Alper Şener, mutasyon birtakım virüslerin tabiatında var diyor ve bunun en düzgün bilineni aslında grip virüsü diye de ekliyor.
“Mutasyon kapasitesi, koronavirüse nazaran yüksek ve her yıl antijen değişimiyle yeni aşı gerekliliği ortaya çıkıyor. Lakin bu her vakit kural değil, zira örneğin kızamık virüsünde mutasyon kapasitesi çok yüksektir lakin hayatımız boyunca bir kere aşılama ile ömür uzunluğu korunabiliriz. Mutasyonun oluştuğu yer çok kıymetli. Şayet antikorun bağlandığı yerde oluyorsa aşıdan kaçan varyant oluşuyor. P1 varyantında N501Y mutasyonu ile bulaş artıyor, E484K ile aşıdan kaçabiliyor, K417T’nin ise tesiri hala bilinmiyor.”
Mehmet Özkan Timurkan ise virüs, beşerler ortasında dolaştıkça yani bulaşmaya devam ettikçe mutasyona uğrama talihinin daha da artacağını, bunu engellemenin ise aşılama ile olacağının altını çiziyor.
“Şimdiye kadar 200’den fazla mutasyona uğrayan bir SARS-CoV-2 virüsü dünyada dolaşmaya devam ediyor. Brezilya varyantı da bunlardan yalnızca biri ve yeni varyantlar da ortaya çıkabilir. Virüs beşerler ortasında dolaştıkça mutasyona uğrama bahtı artacaktır. Unutulmamalıdır ki durup dururken virüs mutasyona uğramaz. Çoğaldıkça ve üredikçe mutasyona uğrama talihi vardır virüsün. Yapılması gereken virüsün üremesinin durdurulması… Bu da fakat aşılama ile olacaktır. Aşılar virüsün yayılımını engellemektedir. Münasebetiyle yayılmayan virüs çoğalamaz, çoğalmadıkça mutasyon geçiremez ve vakitle yok olur.”
BREZİLYA VARYANTI GEBELERİ ETKİLİYOR MU?
Brezilya Sağlık Bakanlığı yetkilisi Raphael Parente en son düzenlediği basın toplantısında P1 varyantının gebelere karşı daha agresif ve tehlikeli olduğunu belirterek, çiftlerin hamilelik planlarını ertelemesi tavsiyesinde bulundu. Zira uzmanların klinik deneylerden elde ettikleri datalara nazaran yeni varyantın gebe bayanlarda daha bulaşıcı olduğu açıklandı.
Alper Şener, bu durumu P1 virüsünün yükü daha yüksek ve gebelerde hassas konak sınıfında olduğu için, tablo daha ağır olabiliyor diye açıklıyor. Ayrıyeten bu durumun bir benzerini daha evvel domuz gribinde gördüklerini ve domuz gribinin de gebelerde daha ölümcül olduğunu test ettiklerini de ekliyor.
Mehmet Özkan Timurkan ise Brezilya varyantının çok daha agresif olduğu bir çok çalışmayla gösterildiğini tabir ediyor.
“Hamilelik de bağışıklık sisteminin baskılandığı bir durumdur. Yani hastalıkların görülebildiği bir evredir. Münasebetiyle fırsatçı virüsler yahut öteki mikroorganizmalar bu durumu lehine çevireceklerdir. Bu yüzden gebelerde daha agresif olabileceğini söylemek mümkün.”
Doç. Dr. Mehmet Özkan Timurkan
PFIZER/BIONTECH VE CORONAVAC AŞILARININ BREZİLYA VARYANTI ÜZERİNDEKİ TESİRİ NEDİR?
Mehmet Özkan Timurkan, bu bahiste ülkemizde kullanılan CoronaVac aşısı ile ilgili bir çalışma verisi olmadığını ancak Çin’in kullandığı Sinopharm aşısı ile ilgili yapılan bir çalışmada İngiliz varyantına karşı pek tesirli olduğunu söylüyor. Lakin Sinopharm’ın Güney Afrika ve Brezilya varyantına karşı tesirinin biraz daha az olduğunu da tabir ediyor. Ayrıyeten aktifliğin bedende aşılama sonrası oluşan antikorun ölçüsüyle açıklandığının da altını çiziyor.
Alper Şener, Pfizer/BioNTech’in koruyuculukta tüm varyantlarda değişik oranlarda azalma olduğunun bilindiğini vurguluyor. İngiltere için iki kat azalma, Brezilya ve Güney Afrika varyantı içinse 6.5 kat koruyuculukta azalmanın kelam konusu olduğunu tabir ediyor.
BREZİLYA’DAKİ TÜRKLER ANLATIYOR
‘EVLERDE HAVUZ PARTİLERİ VERİYORLAR’
Cengiz Adabag dokuz yıldır Caruaru kentinde yaşıyor. Salgın öncesi Amerika ve Kanada ortaklı bir şirkette çalışıyordu. Şimdilerde bir taksi uygulamasında şoförlük yapıyor. Ülkede her geçen gün vefat sayıları artmasına karşın Adabag, Brezilya’da virüsün varlığına inanmayan binlerce insan olduğunu ve bu nedenle acı olayların yaşandığını söylüyor.
İşte Cengiz Adabag’ın Hürriyet.com.tr’ye anlattığı müşahedeleri:
“Aklı başında olan bütün beşerler maske ve aralık kuralına uyuyor. O denli ki dışarı çıkmayanlardan ötürü işlerim olumsuz etkilendi lakin buna karşın uymayan ya da uymak istemeyen binlerce insan var. Virüsün varlığına inanmıyorlar. Yetkililer tedbir alıyor, ceza uyguluyor, denetimler yapıyor lakin kâfi olmuyor. Hatta Brezilyalıların birçoğu birtakım keyiflerinden de asla geri durmuyor. Aileleri ile bir ortaya gelip meskenlerde havuz partileri veriyorlar”
“Devlet Lideri Jair Bolsonaro hala bu işi ciddiye almıyor. Yalnız öbür yetkililer canla başla çalışıyorlar. Halkın sıhhati için alınması gereken tedbirleri alıyorlar. Örneğin şu ana kadar hiç aşı derdi çekilmedi. Hatta birtakım kentlerde kilometrelerce aşı kuyrukları oluyor. Aşılama pek güzel gidiyor. Biz de aşı sıramızı bekliyoruz lakin mutasyonlu virüs ne yazık ki süreci daha sıkıntı hale sokuyor. Hadise sayılarını ve vefatları arttırıyor”
“Gerekli tedbirler de alınmaya çalışılıyor. Örneğin alışveriş merkezlerine denetimsiz giriş yok. Dükkan ve mağazalara kişi sınırlanmasıyla giriliyor. Birçok yere birebir anda en fazla dört müşteri alınıyor.”
‘VAKALAR ARTIYOR ANCAK..’
2014 yılından beri Brezilya’nın ticaret merkezi Sao Paulo eyaletinde yaşayan ve restoran işleten Eda Öztovi ise her gün sayıların arttığını ancak artık kısıtlamaların gevşetilme kademesine geçildiğini söz ediyor.
“İnsanlar ne kadar gergin olsa da hayat bir formda devam ediyor. Evet her gün sayılar artıyor fakat kısıtlamalar yerine yavaş yavaş açılmaya da gidiyoruz. 18 Nisan’dan itibaren kurallar hafiflemeye başlatıldı. 18-24 Nisan ortası geçiş düzeyi diye isimlendirildi. Bu süreçte iş yerleri saat 11.00 ile 19.00 ortası çalışabilecek. Ayrıyeten dini yerler de hizmet vermeye başlayacak. Bunların dışında restoranlar, hoşluk merkezleri, sinema, tiyatro üzere kültür faaliyetleri de 11.00-19.00 ortası hizmet verebilecek. Spor salonları da 07.00-11.00 ve 15.00-19.00 saatleri ortasında kullanıma açılacak”
Kaynak: Hürriyet