16. yüzyılda Yasal Sultan Süleyman’ın padişah olduğu ve Osmanlı İmparatorluğu’nun en güçlü olduğu periyotta Osmanlı ordusu Viyana kapılarına dayandı. Birinci Viyana Kuşatması olarak isimlendirilen bu birinci sefer başarısız olunca bir mühlet Avrupa’dan uzaklaştık. Lakin orada hala fethettiğimiz pek çok kale olduğu için bir yüz yıl sonra İkinci Viyana Kuşatması seferi yapıldı lakin o da başarısız oldu.
Bu tıp savaşlara kuşatma denilmesinin nedeni, bu kentlerin birer kale olması ve fethedilmesi için kuşatılmak zorunda olmasıdır. Her ne kadar kuşatan taraf avantajlı pozisyonda olsa bile bu işi bozacak pek çok olay yaşanabilir. Tarihi gerçeklere nazaran biliyoruz ki bu olaylar oldu. Gelin tarihin tozlu sayfalarına bir seyahate çıkalım İkinci Viyana Kuşatması neden başarısız oldu, sebepleri nelerdi sorularının cevaplarını arayalım.
Önce o periyodun siyasi yapısına bir bakalım:
O devir Avusturya Arşidüklüğü tarafından yönetilen Macaristan’da Protestanlar vardı. Bölgedeki baskın mezhep Katoliklik olduğu için Macarların özgürlükleri kısıtlanıyor, kötü muamele görüyor, ağır vergiler ödemek zorunda kalıyorlardı. Macar prenslerinden olan Tökeli İmre bu duruma isyan etti ve Avusturya’nın ele geçirdiği kaleleri alma gayretine girdi.
Osmanlı İmparatorluğu esasen dış siyaseti nedeniyle dünyada Katolik olmayan azınlıkları destekliyordu. Hatta Tökeli İmre Osmanlı için esasen Macaristan hükümdarı kabul ediliyordu ama Habsburglar yani Avusturya ile Osmanlı ortasında 20 yıllık barış için yapılmış Vasvar Muahedesi vardı.
1682 yılına geldiğimizde Tökeli İmre ile Habsburglar ortasında yaşanan çatışma giderek daha da şiddetlendi. Habsburg askerlerinin Macaristan sonlarını aşarak içeri girmeleri üzerine Osmanlı, zati daha evvel kendisinden yardım istemiş olan Macarların bu talebini kabul etti. Dönemin padişahı IV. Mehmet, Sadrazam Merzifonlu Kara Mustafa Paşa’ya buyruğu verdi 6 Ağustos 1682 günü Avusturya Arşidüklüğü’ne savaş ilan edildi.
Osmanlı, ikinci sefer Viyana kapılarına gidiyor:
15 aylık bir hazırlığın akabinde evvel Belgrad’a, oradan da Viyana’ya gelen Osmanlı kuvvetleri, 14 Temmuz 1683 günü İkinci Viyana Kuşatması’nı başlattılar. Şehirdeki sivillerin büyük bir kısmı kaçtı lakin bir kısım asker ve istekli direnmeye başladı. Kara Mustafa Paşa’nın emeli, kenti tahrip etmeden almaya çalışmaktı fakat vakit aleyhine işliyordu.
Viyana giderek güçten düşüyordu lakin Osmanlı’nın beklemesi uygun değildi. Derken olanlar oldu ve Lehistan Hükümdarı Sobieski tam 120 bin kişilik ordusu ile Viyana’ya geldi. Kırım Hanı Murad Giray Han bu kuvveti durduramayınca ister istemez Osmanlı da kuşatmayı bozmak zorunda kaldı. Bunu duyan IV. Mehmet, Sadrazam Merzifonlu Kara Mustafa Paşa’nın idamına hükmetti, sonra affetti lakin haber gidene kadar sadrazamın başı gitti.
İkinci Viyana Kuşatması nedenlerine bakalım:
- Avusturya devletinin Macarlara makûs davranması.
- Macarların ağır vergi yükü altında ezilmesi.
- Macar prensi Tökeli İmre’nin Osmanlı’dan yardım istemesi.
- Macarların ayaklanma başlatması.
- Bölgedeki mezhep çatışmaları.
Osmanlı İmparatorluğu dış siyaseti gereği dünyanın farklı noktalarındaki Katolik olmayan Hristiyanlara yardım ediyordu. Macarların yardım istemesi üzerine esasen her vakit bir gözü Avrupa’da olan Osmanlı bunu bir fırsat olarak kıymetlendirdi ve yardıma gitti. Gayesi hem en büyük düşmanlarından birini yenmek hem de Macarların elini güçlendirerek bölgedeki Osmanlı taraftarlığını arttırmaktı.
Madde unsur inceleyelim: İkinci Viyana Kuşatması neden başarısız oldu?
- Osmanlı ordusunun topları getirmemiş olması.
- Avrupalı devletlerin Avusturya’ya yardım etmesi.
- Viyana kentinin güçlü surlara sahip olması.
- Kırım hanının Leh güçlerini durduramaması ve sonra geri çekilmesi.
- Sadrazam Merzifonlu Kara Mustafa Paşa’nın gereğince hazırlık yapmamış olması.
- Sadrazam Merzifonlu Kara Mustafa Paşa’nın yağma yapmayı yasaklaması nedeniyle ordunun isteksiz olması.
- Sadrazam Merzifonlu Kara Mustafa Paşa’nın kenti yıkmadan almaya çalışması.
- Kuşatmanın uzun sürmesi nedeniyle erzakların bitmesi.
Pek çok tarihçiye nazaran İkinci Viyana Kuşatmasının başarısız olmasının temel nedeni Sadrazam Merzifonlu Kara Mustafa Paşa’dır. Topların getirilmemesi üzere büyük bir yanlışın yanı sıra o periyot askerin temel geçim kaynağı olan fetih yağmasını yasaklaması yapılacak en yanlış atılımlardan bir tanesiydi.
Diğer bir neden de tekrar Sadrazam Merzifonlu Kara Mustafa Paşa’nın kenti yıkmadan almaya çalışmasıdır. Etrafı kalın surlarla çevrili bir kenti büsbütün yok etmeseniz de biraz yıkmadan almak mümkün değildir. Bazı kaynaklara nazaran Kırım Hanı Murad Giray Han, Lehlerin geçmesine bilerek müsaade vermiştir. Bunun nedeni olarak da yeniden bizim sadrazamın Kırım hanına karşı aşağılayıcı şeyler söylemesi görülüyor. Yani cezasını hak etmiş desek yanlış olmaz.
İkinci Viyana Kuşatması bozgununun sonuçları:
- Osmanlı duraklama devrinin başlangıcı oldu.
- Sadrazam Merzifonlu Kara Mustafa Paşa idam edildi, yerine Kara İbrahim Paşa getirildi.
- Avrupa devletleri ruhsal güç kazandı.
- Avusturya, Lehistan, Venedik, Malta ve Rusya Kutsal İttifak kurdu.
- Osmanlı, Avrupa’dan çekilmeye başladı.
- Macarlara ilişkin olan Vişgrad, Budin, Uyvar kaleleri Avusturya’nın eline geçti.
Viyana bozgunu maalesef sırf bir kentin alınamamasından çok daha büyük sonuçlar doğurmuş, Avrupa’nın gözündeki yenilmez Türk imajını ortadan kaldırmıştır. Osmanlı’nın Avrupa’daki gücü olan kalelerin bir bir kaybedilmesi nedeniyle birinci kurulduğu günden beri gözü batıda olan Osmanlı maalesef adım adım geri çekilmek zorunda kalmıştır.
İkinci Viyana kuşatmasının başarısız olmasının en büyük sonuçlarından bir tanesi de Kutsal İttifak’ın kurulmuş olmasıdır. Kurulan bu ittifak sonraki yüzlerce yıl boyunca Osmanlı’nın en büyük belalarından biri olacak ve neredeyse yıkıldığı güne kadar sayısız savaşta kaybetmemize neden olacaktır.
Tarihin akışını değiştiren İkinci Viyana Kuşatması neden kıymetli?
İkinci Viyana kuşatması bozgunu sonrası Osmanlı artık yayılmacı bir devlet olmaktan çıkarak savunmaya geçmiştir. Yeni topraklar kazanmak yerine elindekini müdafaaya çalıştığı için de Avrupa’nın Osmanlı üzerindeki tesiri artmıştır. En şaşalı günlerin yaşandığı yükselme periyodu sona ermiş ve duraklama devrinin birinci adımı atılmıştır. Belki de en büyük kaybımız, ruhsal üstünlüğü kaybetmek olmuştur. Zira o güne kadar batıda yenilmez Türk imajı vardı. Kutsal İttifak’ın anladı ki Türkler de yenilebiliyor. İşte ne olduysa o günden sonra oldu.
Osmanlı’nın batı hayallerinin sonsuza kadar rafa kaldırıldığı İkinci Viyana Kuşatması neden başarısız oldu, sebepleri nelerdir gibi merak edilen soruları yanıtlayarak bu savaşın kıymetli sonuçlarından bahsettik. Kimbilir tahminen Osmanlı ordusunun başında öteki bir kumandan olsa, bugün değişik bir dünyada yaşıyor olabilirdik.
Kaynak: Webtekno