Kahramanmaraş’taki 7,4 büyüklüğündeki zelzelenin akabinde farklı ülkeler, farklı sarsıntı büyüklükleri açıkladı. Kandilli Rasathanesi’nin birinci açıklaması ‘7,4’ olurken, ABD’den birebir sarsıntı için ‘7,8’ açıklaması geldi geldi.
Peki farklı kaynakların farklı büyüklükler açıklamasının nedeni ne? Yanıt, deprem büyüklüğünü ölçmek için kullanılan yöntemde yatıyor.
Deprem büyüklüğünü ölçmek için kullanılan metotlar:
Deprem büyüklüğü, dünya çapında çoklukla ‘ML (yerel büyüklük)’ ve ‘Mw (moment büyüklüğü)’ üniteleriyle açıklanıyor. Lakin bu ikisi dahil toplamda beş farklı zelzele büyüklüğü ölçüm prosedürü bulunuyor:
- Yerel Büyüklük (ML): ABD’li sarsıntı bilimci Charles Richter’in isim babası olduğu usul, Richter Ölçeği olarak da biliniyor. Bu yolda sarsıntının büyüklüğü ses dalgalarının ölçülmesiyle hesaplanıyor. Bu prosedürle şiddetli zelzelelerin gerçek ölçümü yapılamıyor.
- Moment Büyüklüğü (Mw): Kandilli Rasathanesi tarafından en muteber ölçüm tekniği olarak gösterilen moment büyüklüğü, hesaplaması en karışık yol ve dördün üzerindeki büyüklükteki sarsıntılar için kullanılıyor.
- Süreye Bağlı Büyüklük (Md): Beşten küçük zelzeleler için kullanılan bu teknikte sarsıntının sismometre üzerinde yarattığı titreşimle ölçülüyor.
- Yüzey Dalgası Büyüklüğü (Ms): Bu prosedür, altının üzerindeki sarsıntılarda kullanılıyor. Büyüklüğün tespiti ise yüzeyden yayılan dalgaların ölçülmesiyle gerçekleştiriliyor. Bu metodun güvenilirliği ölçüm yapılan uzaklığın artışıyla paralel ilerliyor.
- Cisim Dalgası Büyüklüğü (Mb): Derinliklere inen dalgaların ölçüldüğü sistem.
Deprem büyüklüğünün sayısal kıymetinde görülen farklar da bundan kaynaklanıyor:
Deprem büyüklüğünü ölçen kaynaklar, lokal büyüklük ya da moment büyüklüğü sistemleriyle yaptıkları ölçümü sunuyor. Örneğin AFAD, sarsıntı büyüklüğü için moment büyüklüğünü paylaşırken, Kandilli Rasathanesi ise birinci etapta lokal büyüklüğü paylaşıyor.
Kandilli Rasathanesi tarafından paylaşılan birinci ölçümler, ekseriyetle daha sonradan revize ediliyor. Örneğin, 6 Şubat 2023’te meydana gelen 7.7’lik Kahramanmaraş sarsıntısında Kandilli, ML cinsinden 7,4 olarak açıkladığı zelzele büyüklüğünü Mw cinsinden 7,7 olarak revize etti.
Mw mi daha sağlam ML mi?
Moment büyüklüğü (Mw), lokal büyüklük (ML) ve öbür tüm ölçüm sistemlerinin sahip olduğu kısıtlamalara karşı yeni bir metot olarak geliştirildi. Bilhassa büyük zelzelelerde Mw, en gerçek ölçüm olarak kabul görüyor.
Kandilli Rasathanesi de revizelerinde kullandığı Mw için şu tabirlere yer veriyor:
“Bu büyüklük çeşidi, başkalarına nazaran en muteber olanıdır. Bilim dünyasında, şayet bir zelzele için moment büyüklüğü hesaplanabilmişse, öteki büyüklük çeşitlerine gerek kalmadığı düşünülür. Belirleme açısından hepsinden çok daha karmaşıktır.”
Ayrıca Mw, dünyada yalnızca sayılı birkaç gözlemevinde ve sadece belli bir büyüklüğün üzerindeki zelzeleler için kullanılmaktadır.
Kaynak: Webtekno