Dönüş seyahatlerinin daha kısa olduğunu hissedenler olarak yalnız değiliz. Hatta bu durum, literatürde “dönüş seyahati etkisi” (return trip effect)” olarak yer alıyor.
Tabii ki bu tesir her durum için geçerli değil. Örneğin acil bir telefon aldığımızda tüm odağımızı bir yere gitmeye verirsek dönüş yolu daha kısa hissettirebilir. Birebir formda, rutin olarak gittiğimiz yerlerde “dönüş seyahati etkisi”ni hissetmeyebiliriz.
2011 yılında yapılan deney, bahse kimi açıklamalar getirdi.
Niels Van de Ven ve çalışma arkadaşları, 2011 yılında “dönüş seyahati etkisi” üzerine birkaç deney gerçekleştirdi.
Deneylerden birinde, bisikletçilerden muhakkak bir yol gitmeleri, dönüş yolunda ise başlangıç noktasına farklı yollardan dönmeleri istendi. Kontrol kümesindeki bisikletçiler, gittikleri yolu aynı şekilde dönerken başkaları farklı rotalardan başlangıç noktasına ulaştı.
Deneyin sonucunda, tıpkı uzunluktaki farklı rotalardan giden bisikletçilerin mühlet kestirimleri ortasında çok az bir fark bulundu.
Bu durum, beklentilerimizle ilgili olabilir.
Niels Van de Ven ve çalışma arkadaşları, bu durumu gidiş yolculuklarının beklentimizden daha uzun sürdüğü varsayımına dayanarak açıklıyor. Yani, gidiş yolu beklediğimizden daha uzun sürünce dönüş yolunun da uzun süreceğini düşünüyoruz. Bu beklentinin sonucunda dönüş seyahati bize daha kısa geliyor.
Rutin olarak yaptığımız yolculuklarda (işe gitmek, markete gitmek, aile ziyareti yapmak) ise beklentilerimiz daha gerçekçi oluyor ve “dönüş seyahati etkisi”ni pek fazla hissetmiyoruz.
Çalışmayı yapan Roy ve arkadaşlarının varsayımlarından biri, “zaman alaka düzeyi” üzerine.
Roy’un aktardığına nazaran, bir iş için belli bir vakitte bir yerde olmamız gerektiğinde oraya giderkenki zaman alaka düzeyimiz yüksektir. Bu nedenle süreyi ileriye dönük olarak daha uzun hissederiz.
Başlangıç noktamızdan geri dönerken vakit o kadar kıymetli değildir ve bu nedenle dikkatimiz etrafımızda olup bitenlerle diğer bir istikamete çevrilir ya da dağılır. Hasılı, rastgele bir yükümlülüğümüz olmadığında vakit alaka seviyemiz düşüktür.
Bir öbür varsayıma nazaran, gidiş yolunda “zaman genişlemesi” mümkün olabilir.
İlk sefer deneyim edilen durumda (bir yere birinci kere giderken), uyaranların bilinmedik olması sebebiyle vaktin akışı daha yavaşmış üzere gelebilir.
Bu açıklama, vakit algısına yönelik çalışmalar tarafından da desteklenir. Velhasıl, gideceğimiz aşinalık kazanılan yolu zihnimiz bu aşinalıklar sayesinde daha kısa algılar.
- Kaynaklar: Van de Ven, N., Van Rijswijk, L., & Roy, British Psychological Society, Psychology Today
Kaynak: Webtekno