Toros Dağları’nın eteklerinden Akdeniz’e meraklı bir insan başı üzere uzanan Taşeli Yarımadası’nın 8 bin yıllık kültür birikimiyle yoğrulmuş toprakları, her adımda sürprizli bir seyahat vaat ediyor. Toroslar’da seksek oynayan çocuklar üzere Göksu Nehri’nin peşi sıra bir yükselip bir alçalarak ilerleyen Mersin’in Silifke-Mut yolunda her açı değişimi, yeni bir fotoğraf karesi ortaya çıkarıyor. Dev bir testerenin dişlerini andıran yamaçlar, heykeltıraş titizliğiyle oyulmuş kaya mezarları, derin kanyonlar, sivri zirveler ve göz alabildiğine kayalıklar, içinde olduğum panoramayı özetliyor. Göksu Nehri’nin sürüklediği kumulların milyonlarca yıldır denizi doldurmasıyla oluşan Göksu Deltası’nın kıyılarındaki iki büyük lagün, balık ve pavurya yengeci deposu. Akdeniz’in en kıymetli doğal alanlarından biri olan deltada, 330 farklı kuş cinsinin gözlemlenebildiği tespit edilmiş. Ayrıyeten 440’tan fazla bitki tipine mesken sahipliği yapan delta, Caretta caretta denizkaplumbağaları, Akdeniz fokları, doruklu pelikan, dikkuyruk, şahkartalı, küçük kerkenez ve sazhorozu üzere nadide tiplerin ömür alanı olarak da biliniyor.
Karacaoğlan’ın memleketi
Mersin’in denize en uzak ilçesi Mut, Orta Toroslar’ın doğusundaki en yüksek doruklardan biri olan 2 bin 260 metrelik Kızıldağ’ın eteklerine kurulmuş. Taşucu, Silifke’nin iskelesi, Mut ise yaylası olmuş asırlar uzunluğu. Eski bir Hitit yerleşimi olan ilçe, ünlü halk ozanı Karacaoğlan’ın da memleketi olarak tanınıyor. Bizans devrinde İsauryalıların vatanı olan Mut Dağları, sırasıyla Selçuklu, Karamanoğlu ve Osmanlı devletlerinin egemenliğine girmiş. Dört yanı sarp dağlarla çevrelenen ilçedeki Mut Kalesi, La’al Paşa Mescidi ve Davut Paşa Kervansarayı, Karamanoğulları Beyliği’nden miras. Karacaoğlan ve Karacakız anıtmezarlarıyla Karaekşi Mesire Alanı, yöre beşerinin ziyaret etmeyi sevdiği yerlerden.
Alahan Manastırı
Mut’un asıl hazinesiyse kuşkusuz Alahan Manastırı. Mut-Karaman yolu üzerinde bir kartal yuvasını andıran yapı 1.000 metrelik bir doruktan Göksu Vadisi’ne bakıyor. 5’inci yüzyılda sırtını yasladığı dağın sarp yamacına oyularak inşa edilen manastır, çeşitli yapılardan oluşan dini bir kompleks. Art geriye sıralanan münzevi mağaraları, bazilika, vaftiz binası, kaya mezarları ve kubbeli kilise, sütunlu bir merasim yoluyla birbirine bağlanmış. Birinci Hıristiyanların yayılma güzergâhı üzerinde olan manastır, Erken Bizans devri taş işçiliğinin güçlü ayrıntılarına sahip. Evliya Çelebi’nin “Ustasının elinden yeni çıkmış gibi” kelamlarıyla anlattığı Alahan Manastırı’nın girişindeki Mağara Kilise’yi ziyaret ediyorum. Manastırın inşasından çok daha eskilere tarihlenen bu kaya kovuğu, iç içe geçmiş pek çok odacıktan oluşuyor. Manastırla ilgili birinci araştırmaları 1890 yılında İngiliz ilahiyatçı Arthur C. Headlam yapmış. Uzun bir ortadan sonra 1952’de İngiliz Arkeoloji Enstitüsü ve İstanbul Teknik Üniversitesi manastırın mimari yapısını incelemek üzere çalışma başlatmış.
Kutsal eşya odası
Alahan Manastırı’nın en dikkat cazip yapısı büyükçe bir bazilika. Kapısının üst kısmındaki insan heykelleri, İncil’in dört müellifi olarak yorumlandığı için buraya İnciller Bazilikası ismi verilmiş. Bazilikada kutsal eşyanın saklandığı bir odayla ayin hazırlıklarının yapıldığı bir öteki oda daha var. Kompleksin ucundaki Doğu Kilisesi’ne yanlışsız ağır adımlarla yürüyorum. Yolda kayalara oyulmuş birtakım mezarlar gözüme takılıyor. 135 metrelik bu sütunlu yolun ortalarındaki nişin işlemeleri nitekim çok etkileyici. Buranın çabucak karşısına konumlanan vaftizhanenin ortasındaki haç biçimli havuz, orjinal formunu büyük ölçüde korumuşa benziyor. Buhurdanlardan yayılan dumanlar ortasında ayin seslerini hayal ederek Doğu Kilisesi’ne ulaşıyorum. Mabedin duvarları ve sütunları, hatta mimari ayrıntıları büyük ölçüde sağlam biçimde günümüze ulaşmış. Kapı alınlıklarına oyulmuş tabiat ve hayvan motifleri, vaktin tahribatını yaşamış heykeller, farklı boyutlardaki sütunları ve onları birbirine bağlayan şık kemerleri hayranlıkla izlerken kendimi vakit makinesiyle 1.500 yıl öncesine ışınlanmış üzere hissediyorum. Burada olduğum için memnun oluyorum.
Taşeli Platosu
‘Tekerleğin dönmediği yer’
Mut’tan itibaren kıvrıla kıvrıla ilerleyen yol, dağ köyleri, elma bahçeleri, metruk konaklar ve unutulmuş antik kentlerin kıyısından geçerek Toroslar’a tırmanıyor. Sonunda Karaman’ın en güneydeki ilçesi Ermenek’e ulaşıyorum. Antalya ile Mersin ortasındaki Taşeli Platosu’nun tam ortasına kurulan ilçe, bir vakitler doğal bir kale olarak kullanılan Yumrutepe ismindeki bir vadi yamacının içinden selamlıyor beni. Coğrafyasının sarplığından dolayı yarım asır öncesine kadar ‘Tekerleğin dönmediği yer’ olarak nitelenen ilçedeki pek çok mesken, ahşap direkler yardımıyla kayaların üzerine oturtulmuş. Günümüzde dört yanı asfaltlanıp araba trafiğine açılan bölgede 1950’li ve 1960’lı yıllardan kalma klasik Amerikan cipleri, dört çekerli arazi araçları ve yandan sepetli üç tekerlekli motosikletler görmek beni heyecanlandırıyor. Bayanların kapı eşiğinde kahve sohbeti yaptığı, çocukların top koşturduğu, akide şekeri satan mahalle bakkallarının yok olmadığı dar ve dik sokak aralarıysa gerçek bir nostalji adresi.
Ermenek
Türkçeyi resmi lisan ilan etmiş birinci devlet olan Karamanoğulları Beyliği’nin birinci başşehrinin Ermenek olduğunu biliyor muydunuz? Rüstem Paşa, Sipas ve Ulu mescitler ile Tol Medrese, Görmel Köprüsü ve Karamanoğlu Mehmet Beyefendi Türbesi’ni görmenizi öneririm. 5 bin yıllık ilçe, birinci Hıristiyan kavimlerinin sığındığı sayısız münzevi mağarasıyla dolu. Bir gün Ermenek’e yolunuz düşerse yemyeşil bir vahayı andıran Tekeçatı Vadisi’nde uzun bir yürüyüş yapmadan ve Yumrutepe’den Taşeli Platosu’nun uçsuz bucaksız vadilerini izlemeden buralardan ayrılmayın.
Kaynak: Hürriyet