Türkiye’den bakınca Avrupa’daki ülkelerin tamamını, tıpkı Türkiye üzere tek bir ortak geçmişi paylaşan ulus devletler olarak görüyoruz. Gelin görün ki, bu anlayış neredeyse büsbütün yanlıştır. Birçok devlet, emsal kabilelerin ya da klanların bir ortaya gelmesiyle oluşmuştur. Birçok diyoruz zira Almanya’da, Fransa’da, İngiltere’de farklı etnik kökenlerden devletçiklerin de bugünün büyük devletleri içinde kaldığını görüyoruz. Bu büyük ülke-ayrı kalmış bölge ikililerinden en meşhuru ise İspanya-Katalonya ikilisi.
Katalonya ve İspanya’nın tarihi, anlaşmazlıklar ve mutabakatlarla dolu uzun ve karmaşık bir tarih. Bu çatışma, Orta Çağ’ın başlarından beri devam etmekte ve günümüz siyasetinde değerli bir bahis olmaya devam etmektedir. İki inatçı çocuğun bir oyuncağı çekiştirmesine dönmüş olan bu mevzuyu açıklayalım.
Öncelikle -çok kısa- İspanya ve Katalonya tarihi ile başlayalım.
Orta Çağ’da Katalonya, Aragon Krallığı’ndan başkaydı ve 15. yüzyılda kendi parlamentosu olan Katalonya Generalitat’ı vardı. Buna karşın, 16. yüzyılda İspanyol monarşisi bölge üzerindeki gücünü göstermeye başladı. Bu durum, İspanyol kraliyetinden özerklik için çaba eden Katalanların bir dizi savaş ve isyanına yol açtı. Birkaç yüzyıl boyunca da bazen monarşi bazen Katalan halkı bölgede tesirini arttırdı lakin görece barışçıl bir süreç devam etti.
Franco’nun faşizmi, Katalanları amaç almıştı.
19. yüzyılın sonları ve 20. yüzyılın başlarında Katalonya hala İspanya’nın egemenliği altındaydı ve Franco, bölgenin lisanını ve kültürünü bastırmaya çalışıyordu. 1936-1939 ortasındaki İspanya İç Savaşı, epey kanlı olmuştu. İkinci Dünya Savaşı’nda Paris’teyken Nazi işgaline maruz kalan Picasso’ya bir Nazi subayı, Guernica adlı tablosunu göstererek “Bunu siz mi yaptınız?” demiş, Picasso’dan “Hayır, siz yaptınız!” yanıtını almıştır. Burada bahsettiği Nazi, Almanlar değil Franco idi. Guernica, Franco’nun bombalattığı bir Katalan yerleşimiydi.
İkinci Dünya Savaşı sonrasında da br müddet gücü elinde tutan Franco, ülkeyi büyük tehlikeye sokmuştu. En sonunda da 1979 yılında bölgeye özerklik kazandıran güçlü bir ayrılıkçı hareketin yükselişi ile İspanya, bir kere daha karmaşık bir periyoda girdi. Lakin bu özerklik, tartışmalı bir referandumun akabinde 2017 yılında iptal edildi. O vakitten bu yana geçen yıllarda Katalonya ve İspanya ortasındaki tansiyon yüksek seyretmeye devam etti ve her iki taraf da barışçıl bir tahlil bulmak için gayret etti.
Peki bir yarımada üzerinde yaşayan bu halklar, ortalarında görünüşte çok fark olmamasına karşın neden sorun yaşıyorlar?
Bir kez iki topluluk çok farklı, bilhassa de lisanları.
Dil konusu burada birinci öne çıkan noktalardan biri. Çünkü Katalanca ve İspanyolca, benzerlikleri olmasına karşın çok farklı iki lisan. Bir kez bu lisanlardan biri (Katalanca) bir Roma lisanı, İspanyolca ise Kastilya lisanları ortasında yer alıyor. İspanyolcada 6, Katalancada 16 fiil çekimi bulunuyor. Bu durum, karşılıklı iletişimi zorlaştırıyor.
Kaldı ki Katalonya, 1714’te tam olarak İspanyolların denetimine geçmeden evvel uzun bir geçmişe ve kendi kültürüne sahipti. O vakitten bu vakte kendini baskı altında hisseden Katalan halkı; dillerine, örf ve adetlerine daha da sıkı sarıldı.
İki halkın kültürleri ortasında da önemli farklar bulunuyor.
Bir Katalan ile bir İspanyol’un konuşması, oturduğu meskenlerin mimarisi, genel halleri hatta yemeklere koymak için seçtiği baharatları bile oldukça farklıdır. Benzeri bir durumun İspanya için de geçerli olduğunu ve her iki tarafın da kendi kültürleriyle, kimlikleriyle gurur duyduğunu düşünürsek iki taraftan birinin, oburunun kültürünü benimsemesi pek mümkün değil.
İki taraf ortasındaki bu gurur ve gerginlik, son 300 yıldır taraflardan birinin her fırsatta ayrılmaya çalışmasına, başkasının ise bu ayrılığı engellemeye çalışmasına neden oluyor. Türk dizilerinin büyük kısmındaki toksik bağlantıların tasviri üzere oldu biraz ama irili ufaklı pek çok isyanın olduğu, çokça kan dökülmüş bir süreç elbette ki güllük gülistanlık tasvir edilemiyor.
İşin elbette bir de iktisat kısmı var.
Aslında işin iktisat kısmı olmasa kimse bu çabayı, bilhassa de Dünya Savaşları devam ederken, bu kadar uzatmazdı. Katalonya, İspanya’nın yalnızca %6,3’lük kısmını kaplamasına karşın ülke nüfusunun %16’sı da bu bölgede yaşıyor. İktisat tarafına baktığımızda İspanya’nın yıllık hasılasının %20’den fazlasını, ihracatının da %25’ten fazlasını Katalonya gerçekleştiriyor. Her dört turistten birinin tercih ettiği bölge de yeniden Katalonya. Yeni yatırımların neredeyse %30’u da bu bölgeye gidiyor.
Gelecekte Katalonya-İspanya çekişmesi izlenmeye bedel bir bahis olacak.
Bazı uzmanlar, iki topluluğun ayrı devletler haline geleceğini argüman ediyor. Yakın vakitte Katalan meclisinin oylama yapıp bağımsızlık kararı alması fakat İspanya’nın bu kararı tanımaması üzere olaylar da bu durumu takviyeler bir bakış açısına sahip.
Öte yandan Real Madrid-Barcelona ekiplerinden biri olmadan La Liga’nın tadı olamayacağı üzere, Katalonya-İspanya ayrılığında her iki tarafın da büyük bir ziyan göreceğini ve bu yüzden ayrılmayacaklarını düşünenler de hayli çok.
Kaynak: Webtekno